De kaasmarkt in Alkmaar

'Vloei-wedstrijd'

Om klokslag 10 uur wordt elke vrijdagochtend, van de eerste vrijdag in april tot en met de eerste vrijdag in september, de bel geluid om de kaasmarkt te openen. De eer om de bel te luiden, die was voorbije vrijdag weggelegd voor onze landgenoten  Aimé en Sonja van kruidenier Fijnkost in Zwijndrecht. Zij hadden namelijk deelgenomen aan de wedstrijd om een nieuwe ‘vloei’ (het ronde etiket) voor een kaaswiel met Rode Zegel te ontwerpen. Het winnende ontwerp toont een weilandschap met grazende koeien en een Friesch kaasmeisje met een prachtig tot in het kleinste detail uitgewerkt kapje op. Mooi!

De kaaskeurders
Na de opening van de markt, worden we mee op het sleeptouw genomen door één van de kaaskeurders. Met een speciaal rondvormig mesje boren ze een gaatje in de kaaswielen, en halen ze er een stukje kaas uit om te testen. Er wordt op de kaas getikt, om te controleren dat hij overal dezelfde consistentie heeft, en het stuk kaas wordt aan verschillende kleur-, geur- en smaaktests onderworpen. Ook wordt er gecontroleerd hoe elastisch de kaas is, om het vetgehalte te controleren.

De kaasdragersgilde
Dan rukken de kaasdragers aan met hun berrie om de kazen te laten wegen. De kaasdragersgilde bestaat uit 4 ‘vemen’, die elk een verschillende kleur hoed dragen (rood, geel, groen en blauw), en de kaasvader (met oranje hoed). Op de berrie van de kaasdragers worden telkens 8 wielen kaas geladen, samen goed voor 120 kg! De kazen worden dan naar de grote traditionele weegschalen gedragen. De kaasdragers lopen daarbij met hun zware vracht uit de maat, zo blijft de kaasberrie als het ware ‘zweven’, vandaar het gekke pasje.

De kaasdragersgilde bestaat al sinds de 16^de eeuw, en door de eeuwen heen zijn er tal van tradities ontstaan, die vandaag de dag ook nog in ere gehouden worden.  Kaasvader Willem Vorst, hoofd van de gilde, neemt ons mee door het gildehuis en vertelt de ene anekdote na de andere. Enkele leuke weetjes:

• De kaasdragers krijgen meestal een bijnaam van hun mede-gildegenoten. Bijvoorbeeld de beul (de man die de boetes ontving), de voorzanger,...  Ook wordt de stiel vaak van vader op zoon overgedragen. Zo had je de kaasdrager met weelderige haarbos met bijnaam ‘de leeuw’. Zijn zoon werd dan logischerwijs ‘Simba’ genoemd.
• Kaasdrager, dat was je vroeger voor het leven. Nu, het is niet zo voor de hand liggend om voor een oude knakker van 75 jaar nog met 120 kg kaas te lopen zeulen. Daarom waren er ‘noodhulp’ (met witte hoed), die voor een oudere kaasdrager liepen. Het was wel de oudere kaasdrager die langs de kassa mocht passeren voor ‘zijn’ prestaties. Om het 'eerlijk' te houden, werd er gedobbeld om de verdiende centen.
• De kaasmarkt die begint elke vrijdag om 10u, maar de kaasdragers moeten natuurlijk vroeger op het appèl zijn. Laatkomers worden op het ‘schandbord’ genoteerd, en die moeten dan boete betalen. Iets wat zijn gilde-companen meestal niet zo erg vinden, omdat de drankkas zo gespijsd wordt.

Noord-Hollandse Gouda
De kaas die op de kaasmarkt verhandeld wordt, is kaas die uniek uit Noord-Holland komt. Noord-Holland was vroeger zee, maar werd door de dijken drooggelegd. Nu is er kleibodem die voor erg mals en gezond poldergras zorgt. Gras dat de lokale koetjes erg graag lusten, en de melk van nature vol en romig maakt. Het is die melk die de basis is van de kaas. Door de bijzondere geografische oorsprong heeft de kaas een Beschermde Oorsprongsbenaming van de Europese Unie gekregen. De kaas is herkenbaar aan het Rode Zegel.

De kaaswielen zijn rond, omdat vroeger kaasmaken vooral een klus voor de boerinnen was. Om de kaas te kunnen vervoeren werd hij dus rond gemaakt, zodat hij gemakkelijk te rollen is. Per kilogram kaas is er ongeveer 10 liter koemelk nodig, dus in een gans kaaswiel gaat al gemakkelijk 120 liter melk!

Wil je zelf eens een bezoekje brengen aan de kaasmarkt in Alkmaar? Alle informatie vind je terug op vvvalkmaar.nl. Meer info over de kaas vind je hier.