Ontkurkt - Viognier, de druif uit de hel

Tip 1: Lastige klant

Waar de doopnaam ‘Viognier’ precies vandaan komt, is nog een twistappel onder wijnhistorici. Lang werd vermoed dat de variëteit door de Romeinen vanuit Dalmatië werd ingevoerd, maar dat de naam een afgeleide is van ‘Wenen’ (Vienna), ooit een strategische voorpost van het Romeinse rijk. Maar persoonlijk vinden we de andere verklaring leuker: Viognier zou afgeleid zijn van het Hebreeuwse Gehenna, het smalle, rotsachtige dal dat volgens de overlevering naar de hel leidde. Daarmee wordt gezinspeeld op het feit dat Viognier nu eenmaal een koppige variëteit is die een soms lastige, lange groeicyclus kent, hypergevoelig is voor o.a. meeldauw, lage opbrengsten geeft  en alleen maar kan geoogst worden als ze exact rijp is. Zit die timing fout, dan zijn ofwel de aroma’s verknoeid (= te vroeg geplukt), ofwel wordt het eindproduct zo vet als een varken (= te laat geplukt). DNA-onderzoek heeft tussen haakjes trouwens uitgewezen dat de grootmoeder van de witte Viognier de blauwe Freisa-druif is.

Tip 2: Vlaggenschip Condrieu

Wijnfans met een grote kennis - of dikke portefeuille - denken bij ‘Viognier’ meteen aan de Rhônevallei. Geografisch leek deze viognier-cultuur inderdaad lange tijd haast een exclusiviteit van de noordelijke Rhône, in vaak piepkleine appellations als Condrieu, Château Grillet en Côte Rôtie, die als witte enclaves in een zee van rode wijnen drijven. In deze qua oppervlakte vaak minuscule,‘dure’, steile wijngaarden levert de variëteit inderdaad vaak overweldigend geparfumeerde wijnen, rijke wijnen op, die aantonen tot wat deze variëteit in staat is. In de Côte Rôtie fungeert de Viognier dan weer eerder als ‘verzachter’ en blendmaatje van de altijd gespierde,  robuuste en kruidige (blauwe) Syrah.

Tip 3: Landwijn als introductie

Maar zou fout zijn deze eerder prijzige crus uit de Rhônevallei als enige norm te nemen. Want de carrière van de Viognier oogt verder dan dit gebied, tegenwoordig zelfs internationaal. Zo maakten veel wijnamateurs de voorbije jaren vaak voor het eerst kennis met de Viognier via zijn meest democratische variant: de landwijnen uit het Franse zuiden, die voorlopig nog als Vin de Pays door het leven gaan, maar vanaf 2012 dankzij Europa van categorienaam moeten veranderen. Zo werd het Franse zuiden en vooral de Languedoc vanaf de late jaren ’90 een echte snoepdoos vol mono-cépages, dus flessen gemaakt van slechts één druivenvariëteit in plaats van een mix. De Viognier heeft zich in dat marktsegment een voorlopig nog bescheiden, maar groeiend plaatsje weten te veroveren. Democratisch, want deze producten beginnen vaak al vanaf 5 à 6 euro winkelprijs voor de meest eenvoudige versies. Wie een paar euro extra betaalt, krijgt echter al verrassend mooie wijn in zijn glas. Uiteraard moeten we hier niet de finesse verwachten van de lang eikgelagerde, supergeconcentreerde exemplaren à la Condrieu, waar we toch eerder tussen de 30 à 60 euro moeten voor neertellen.

Tip 4: Wereldburger Viognier

Eind de jaren ’60 stonden er in gans de Rhônevallei  officieel nog maar 14 hectare Viognier aangeplant, maar sindsdien is er sprake van een trage, maar gestage renaissance. De druif is vooral (beperkte) veroveringstocht buiten Europa begonnen: Viognier, al dan niet in combinatie met Chardonnay of als hulpje voor blauwe druiven zoals de Shiraz - staat nu vooral in de Nieuwe Wereld, met name in Australië, Californië, Chili, Canada, Nieuw-Zeeland en Argentinië. Soms levert dat bijzonder geslaagde wijnen, vooral als de wijngaard uit een zogeheten ‘cool climate’ komt, want de Viognier floreert pas écht in koele productiezones. Maar ook in de Nieuwe Wereld blijft de aanplant voorlopig beperkt. Véél beperkter dan bijvoorbeeld Chardonnay of Sauvignon Blanc.

Tip 5: Hoe geurt en smaakt Viognier?

Los van elk prijs -en kwaliteitsverschil, zijn er toch een aantal basiskenmerken die de Viognier draagt. Zelfs voor leken is het een variëteit die na ‘de eerste keer’ makkelijk zal herkend worden, want de Viognier kan zijn extravert karakter moeilijk camoufleren, zeker niet aromatisch. Een Viognier-cuvee geurt immers vaak uitbundig naar zoete mediterrane bloemen, rijpe Provençaalse perzik, gekonfijte abrikoosjes en exotisch fruit (zoals ananas). In de mond neigt hij eerder naar de romige, rijpe textuur van de Chardonnay en bezit vaak een lage zuurtegraad. Heeft de wijn bovendien op eiken vaten gelagerd, dan ontdekken we ook impressies van vanille en tabak. Rijpe Viognier zal dikwijls ook naar honing geuren. Hoe dan ook: mondvullend is zelfs een ‘kleine’ Viognier bijna altijd en ook steeds behoorlijk alcoholrijk.

Daarmee is meteen ook al gesuggereerd wat er fout kan lopen bij een te overrijpe of slecht gemaakte Viognier: dan smaakt het geheel eerder zwaar en plomp, met de hoge alcohol als storende factor. Meestal heb je dan al na 1 glas genoeg…

Tip 6: Pikant mag

Ook al kunnen we een waaier aan tafelpartners opsommen, voor mij blijft de Viognier één van de zeldzame wijntypes die standhoudt bij de vrij kruidige Aziatische bereidingen, rijstschotels of curry’s. Doen!